Σέργιος

I

Όνομα πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης.

1. Σ. ο A’. Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης (610 - 638) από τη Συρία, από τις αξιολογότερες προσωπικότητες που ανέβηκαν στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Σε μια εποχή ιδιαίτερα κρίσιμη, τόσο από πολιτική όσο και από θρησκευτική άποψη, ο Σ. γίνεται πολύτιμος βοηθός του αυτοκράτορα Ηράκλειου στον θρησκευτικό και στον πολιτικό τομέα. Μετά την εκθρόνιση του αυτοκράτορα Φωκά και την παράδοσή του στους «δήμους» (610) ο Σ. είναι ανάμεσα σ’ εκείνους που ενθαρρύνουν τον Ηράκλειο να αναλάβει τη διακυβέρνηση του κράτους και τελικά τον στέφει αυτοκράτορα (610). Κατά την εκστρατεία του Ηράκλειου εναντίον των Περσών, όταν οι τελευταίοι για να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό, συνεννοούνται με τους Αβάρους και επιτίθενται κατά της Κωνσταντινούπολης (626), ο Σ. κυρίως αναλαμβάνει την άμυνα της πρωτεύουσας και εμψυχώνει τους μαχόμενους και τον πληθυσμό. Όταν η θρησκευτική σύγκρουση μεταξύ ορθόδοξων και μονοφυσιτών έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο στις Ανατολικές επαρχίες, ενώ ο μοιραίος γι’ αυτούς εχθρός -οι Άραβες- έχουν αρχίσει το κατακτητικό τους έργο, ο Σ. αντιμετωπίζει το μονοφυσιτισμό χωρίς στενόκαρδο φανατισμό, αλλά με τη διορατικότητα του πολιτικού, που διαβλέπει τις καταστρεπτικές συνέπειες της διαίρεσης αυτής για την αυτοκρατορία. Έτσι, για να συβιβάσει τα δύο ρεύματα, το ορθόδοξο και το μονοφυσιτικό, συντάσσει την περίφημη Έκθεση (634), όπου προβάλλει τη θεωρία της ύπαρξης δύο φύσεων, αλλά μιας ενέργειας και θέλησης του Χριστού. Η συμβιβαστική αυτή λύση, που δημιουργεί ισχυρές αντιδράσεις -ιδιαίτερα του Σύρου θεολόγου και έπειτα πατριάρχη Ιεροσολύμων Σωφρόνιου- ενώ γίνεται δεκτή από άλλους θεολόγους και από τον τότε πάπα Ονώριο, δε φέρνει, τελικά, το αναμενόμενο αποτέλεσμα· αντί να συμβιβάσει τις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις, γίνεται αιτία να δημιουργηθεί νέα αίρεση, ο μονοθελητισμός. Έτσι, το 638, το χρόνο που ο Ηράκλειος υπογράφει την Έκθεση, δίνοντας της επίσημο χαρακτήρα, ο Σ. πεθαίνει χωρίς να μπορέσει να αποσβήσει τις τραγικές συνέπειες του θρησκευτικού διχασμού.

2. Σ. ο B’ (999 - 1019). Διακρινόταν για τη σοφία και τη σύνεσή του. Στη διάρκεια της πατριαρχείας του συγκάλεσε σύνοδο στη Κωνσταντινούπολη, η οποία επικύρωσε τα όσα εναντίον των λατινικών καινοτομιών είχε πραγματοποιήσει ο Φώτιος και εξαφάνισε από τα ιερά δίπτυχα το όνομα του πάπα Χριστόφορου. Στα χρόνια του μεταφράστηκαν στη ρωσική γλώσσα οι εκκλησιστικοί νόμοι, προς χρήση των κληρικών της Ρωσίας.

II

Όνομα τεσσάρων παπών της Ρώμης.

1. Σ. ο A’ (687 - 701). Επικράτησε του εκλεγμένου αντιπάλου του και ανέβηκε στον παπικό θρόνο με τη βοήθεια του έξαρχου της Ραβένας, ο οποίος επικύρωσε την εκλογή του με γενναία χρηματική αμοιβή. Στη διάρκεια της παποσύνης του καλλιέργησε καλές σχέσεις με τους ηγεμόνες της Δύσης, αλλά ήρθε σε ρήξη με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό B’, επειδή δεν επικύρωσε τα πρακτικά της Οικουμενικής Συνόδου του Τρούλλου (692), παρόλο που αυτά επικυρώθηκαν από τους αντιπροσώπους του στη Κωνσταντινούπολη. Ο Ιουστινιανός B’ έστειλε στη Ρώμη τον πρωτοσπαθάριο Ζαχαρία να συλλάβει και να οδηγήσει τον Σ. στη Κωνσταντινούπολη, αλλά, μετά την επέμβαση του στρατού της Ραβέννας και των πέντε παπικών πολέμων, η σύλληψη του πάπα ματαιώθηκε.

2. Σ. ο B’ (844 - 847). Οπαδός των παντοκρατορικών παπικών επιδιώξεων, εκλέχτηκε πάπας παρά τη λαϊκή θέληση. Χωρίς να περιμένει την επικύρωση της εκλογής του από τον αυτοκράτορα Λοθάριο εγκαταστάθηκε στα ανάκτορα του Λατερανού. Η ενέργειά του αυτή προκάλεσε την αντίδραση του Λοθάριου, που έστειλε τον γιο του Λουδοβίκο επικεφαλής ισχυρού στρατού στη Ρώμη. Ο Σ. υποδέχθηκε τον Λουδοβίκο με τιμές και έτσι απέτρεψε τη λεηλασία της Ρώμης. Επιπλέον υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει τις παλαιές συμβάσεις με τους αυτοκράτορες και έστεψε τον Λουδοβίκο βασιλιά των Λογγοβάρδων. Το 846, η Ρώμη καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς, αλλά λίγο πριν πεθάνει ο Σ., κατόρθωσε να ανοικοδομήσει τους ναούς των αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

3. Σ. ο Γ’ (904 - 911). Διετέλεσε πάπας την εποχή που στη Ρώμη ανθούσε η πορνεία και έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους αισχρότερους πάπες όλων των εποχών. Διάδοχος στον παπικό θρόνο του Θεόδωρου B’ (898), υποχρεώθηκε να παραχωρήσει το αξίωμά του στον Ιωάννη Θ’, τον οποίο υποστήριξε ο αυτοκράτορας Λαμβέρτος, και να καταφύγει στην Αυλή του δούκα Αδαλβέρτου, όπου έμεινε έως το 904, οπότε κατόρθωσε να γίνει και πάλι πάπας.

4. Σ. ο Δ’ (1009 - 1012). Το πραγματικό του όνομα ήταν Πέτρος αλλά, όταν έγινε πάπας, από σεβασμό προς τον απόστολο Πέτρο, το άλλαξε σε Σ. Στη διάρκεια της παποσύνης του δε σημειώθηκε κανένα αξιόλογο γεγονός. Ο Σ. δεν είχε καμία πραγματική εξουσία και ήταν άβουλο όργανο της πολιτικής του πατρίκιου Ιωάννη του Κρησκέντιου.

III

Όνομα επιφανών Βυζαντινών.

1. Στρατηγός επί Ιουστινιανού A’. Στάλθηκε στη Λιβύη, όπου διορίστηκε από τον θείο του, τον στρατηγό Σολομώντα, διοικητής της Τρίπολης. Ηττήθηκε όμως από τους ιθαγενείς Μαρούσιους και αναγκάστηκε να ξαναγυρίσει στον θείο του, με τον οποίο εκστράτευσε και πάλι εναντίον των Μαυρουσίων. Μετά τον φόνο του Σολομώντα, σε μάχη στην Τεβέστη, ο Σ. διορίστηκε αρχηγός Καρχηδόνας, αλλά αργότερα αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Αρέσβινθο. Το 559 αιχμαλωτίστηκε στη Θράκη από τους εισβολείς Σλαβήνους και Ούννους.

2. Ο Αγιοπολίτης. Υμνογράφος. Έζησε στο τέλος του 19ου αι. και στις αρχές του 10ου αι. Έγραψε πολλούς εκκλησιαστικούς ύμνους, oρισμένοι από τους οποίους συμπεριλήφθηκαν στα Μηναία. Το 1903, ο Μ. Γεδεών δημοσίευσε στο περιοδικό Εκκλησιαστική Αλήθεια της Κωνσταντινούπολης, έναν κανόνα του Σ., ο οποίος περιείχε όλους τους άγιους του χρόνου έως τον πατριάρχη Μεθόδιο τον Δ’.

IV

Όνομα αγίων της Αν. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, ανιψιός του πατριάρχη Φωτίου. Χειροτονήθηκε πατριάρχης το 999 και πέθανε το 1019. Ήταν πολύ μορφωμένος και ενάρετος. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Απριλίου.

2. Ρωμαίος προμηκήριος. Μαρτύρησε επί Μαξιμιανού (286-305) στην Αυγουστόπολη του Ευφράτη με αποκεφαλισμό, μαζί με τον συμπατριώτη και συνάδελφό του Βάκχο. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Οκτωβρίου.

3. Μαρτύρησε με σπαθί. Η μνήμη του τιμάται στις 2 Ιανουαρίου.

4. Ιερέας. Μαρτύρησε επί Ιουλιανού του Παραβάτη, στην Τιβεριούπολη της Μακεδονίας, μαζί με τον επίσκοπο Τιμόθεο και πολλούς άλλους κληρικούς (361). Η μνήμη του τιμάται στις 28 Νοεμβρίου.

5. Καταγόταν από το Βυζάντιο και ήταν γόνος ευγενούς και πλούσιας οικογένειας. Επειδή δεν συμφωνούσε με τον εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα Ίσαυρο, διώχτηκε, μαζί με την σύζυγό του Ειρήνη και τα παιδιά του, και πέθανε στην εξορία. Η μνήμη του τιμάται στις 13 Μαΐου.

6. Μαρτύρησε επί Ηλιογάβαλου (218-22) μαζί με το Μελέτιο το στρατηλάτη και άλλους. Η μνήμη τους τιμάται την 24η Μαΐου.

7. Ασκητής. Ο χρόνος και ο τόπος όπου μαρτύρησε παραμένουν άγνωστοι. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Αυγούστου.

8. Ονομαζόταν και Νικητιάτης. Καταγόταν από την Παφλαγονία και ήταν συγγενής της Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεόφιλου. Ίδρυσε στον κόλπο της Νικομήδειας τη Μονή της Θεοτόκου του Νικητιάτη και συντέλεσε στην αναστήλωση των εικόνων. Πέθανε στην Κρήτη, όπου είχε σταλεί από τον Μιχαήλ Γ’ τον Μέθυσο, για να πολεμήσει κατά των Αράβων, και θάφτηκε στην εκεί Μονή του Μάγιστρου. Αργότερα, το λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του τιμάται στις 28 Ιουνίου.